“Ja,” zeggen vrienden, “maar je was wel een uitzondering. Je las. En je was bevattelijk voor dit spul.” Dat is wel waar, maar het spul wás er dan toch maar. En inderdaad, ik was er bevattelijk voor. En ben het gebleven. Ik wilde op een bepaald moment zelfs diplomaat worden. Dat was in het begin van de zestiger jaren, toen ik repeteerde bij Mr. Hooykaas in Utrecht. Utrecht is lang mijn Mekka geweest. Ik woonde er al in 1956/57, toen als redacteur van het geïllustreerde weekblad “Okido/Parade”. Ik schreef erin, voor zover hier relevant, over de oprichting van de Assoeandam en de Suezkanaal-crisis, over de oorsprong van de Franse kolonisatie van Algerije, over het Jappen-optreden in Zuid-Oost-Azië tijdens de Tweede Wereldoorlog (naar aanleiding van de film “A Town like Alice”) en andere onderwerpen de wereldsituatie betreffende. Vooralsnog wilde ik reizend reporter worden. Daar kwam niets van. Geldgebrek.
Enkele jaren later begon ik aan een rechtenstudie. Als extraneus. Ik was ambtenaar bij de gemeente Maastricht geworden. En getrouwd, maar niet met Hilda de Kock. Om de veertien dagen reisde ik ‘s zaterdags per trein van Maastricht naar Utrecht. In de voormiddag repeteerde ik bij Mr. Snoep publiekrecht, ‘s middags bij Mr. Hooykaas privaatrecht. Hooykaas was bevriend geweest of nog met ambassadeur Van Rooyen en met Loudon van Koninklijke Olie. Hij wist wat er kwam kijken voor de buitenlandse dienst. Ik hoorde hem er graag over vertellen, maar toen ik hem bekende dat hij mij zo had geïnspireerd dat ik ook diplomaat wilde worden, bracht hij mij met de voeten op de aarde door mij mee te delen dat ik er de nodige charme voor miste. Inderdaad was ik weinig diplomatiek. (Ik had zelfs op mijn tentamen “Inleiding” ruzie gemaakt met zijn broer, Prof. Hooykaas.)
Ik begrijp wel dat menigeen denkt dat ik over mijn bekendheid met Amerika of Indonesië of, wat zei ik, China een ironische tekst aflever, maar het is wel degelijk zo dat men door het lezen van romans kennis, wetenschap kan opdoen. Ik ga dat nu niet uitleggen en detailleren, maar je weet, als je Karl May over Winnetou en Old Shatterhand leest, dat er een Amerika is, of als je “Pieter Marits” leest of “ Pang Paneu, de Toenonger” dat Zuid-Afrika ooit een land van Boeren was die de Engelsen moesten bestrijden en Toenong een bepaald deel van Nederlands-Indië, dat nog niet Indonesië mocht worden genoemd. Misschien was de informatie die je las, vals, maar zij ging over dat land, dat, volgens andere bronnen, bij voorbeeld je aardrijkskunde-boekje, daadwerkelijk bestond. De romantekst leidde je erheen, liet je deelnemen aan bepaalde dingen van zo’n land, maakte je bewust van de aardrijkskunde ervan: het lag daar en daar. Dus, het was mijn gedetailleerde aardrijkskunde die mij in kennis stelde van de wereld en van bepaalde - sociale, economische, culturele - uitingen van het leven aldaar. En nogmaals, de informatie was wellicht vals, aan de verificatie waarvan ik nog niet toe was, maar ik kreeg een hypothese: het zou zo kunnen zijn, plus - vaak/soms - een verificatie-behoefte.
Achteraf is dat mooi gerationaliseerd. Ook aan zo iets als het proces van het rationaliseren was ik niet toe voordat ik, in de zestiger jaren, toen hij al “uit” was, Ter Braak had gelezen. Ik vond het allemaal “Existenzerhellung”, opheldering van de, mijn existentie. Men moest in zijn wereld thuis zijn, begreep ik van de Duitse filosoof Karl Jaspers.
(Wordt vervolgd.)
