Europa lanceerbasis

Ik heb nog niks van Brussel gehoord over de toestemming die de Poolse en de Tsjechische regeringen aan de Amerikanen hebben gegeven om in hun land lanceerbases te installeren. Ze moeten daar, in Brussel, ontzettend blij zijn dat men in die nieuwe lidstaten niet bang is voor Rusland. Een hele aanwinst. Het is ook zo goed voor de toenadering tot Rusland en wel met een tot nu toe verfoeide methode. Je zet wat geschut bij de grens en dan heb je toenadering. Logisch toch?
Is het niet zo dat Polen en Tsjechië ineens denken te kunnen durven wat zij meer dan een halve eeuw niet hebben gedurfd. Die lui zitten wel met een probleem. Wij hebben daar aan de Oostgrens nu een stelletje durvers tegen elkaar, een hele serie rechtse regimes die mekaar nu in de ogen gaan staan koekeloeren. "Eyeballing" zoals dat in het land van de Oppereyeball heet. En de rest van Europa moet dan maar weer mee.
O ja, wat dat land betreft, ik lees net in The New York Times nieuws van 7.51 AM ET dat wij gisteren al hadden gehoord, namelijk dat Blair troepen gaat terugtrekken uit Irak. "Mission accomplished"! Wie had dat nou gedacht? Tegelijkertijd staat er onder "More News" een ellenlang zeurverhaal over de hondentrouw van de Texaanse clique aan het hof van George W. Hij is zo'n fijne man. Wij begrijpen hem niet. En hoe meer hij geïsoleerd raakt, wat met rappe schreden voortgaat, hoe hechter dat Texaanse roedel. Roerend is het. Zo'n verhaal komt net op het juiste moment, net nu wij moeten vrezen dat de Grote - behalve in Texas - Onbegrepene op het punt staat Iran met de grond gelijk te maken. Zoals hij dat ook doet met Irak.
En voor de trouwe aanhangers van de Verenigde Staten is er nog meer goed nieuws. Er is nu een overeenkomst met Australië om daar twee spionnagecentrales te vestigen die de hele Zuidrand van het Euraziatische vasteland, tot in het Torentje in Den Haag toe, in de gaten kunnen houden. Men leze hierover het artikel van Alan Boyd, veelzeggend getiteld: "US gets bigger ears in the sky".

Volkenrechtsgeschiedenis 2

Ik zie ineens in mijn aantekeningen dat ik nog in 1991, 1992 en 1993 college heb gegeven over het "volkenrechtelijk augustinisme". Toen ik de verhalen die over Brzezinski de ronde doen, las, herinnerde ik mij dat ik indertijd heb gezocht naar een ander woord voor "augustinisme" en het niet kon vinden. En zie, daar staat het: manicheïsme. De Irak-politiek van de Bush-administratie is manicheïstisch! Ik kan het weten, zegt Brzezinski, want ik heb hetzelfde gedaan. (Dat laatste is voor zijn betrouwbaarheid belangrijk. Geen socialist kan een paap begrijpen (zoals blijkt uit de huidige kabinetsformatie).)
Het volkenrechtelijk augustinisme dus! Waarom moest ik dat zo nodig onderwijzen? En wat was het? In een artikel in "De Groene Amsterdammer" had ik bij gelegenheid van het verschijnen van de vertaling door Gerard Wijdeveld van "De Stad Gods" het augustinisme als christelijk fundamentalisme behandeld en erop gewezen dat wij, als wij iets van het (moslim)fundamentalisme wilden begrijpen eerst ons eigen christelijk fundamentalisme moesten onderkennen en begrijpen. Niets is momenteel minder actueel dan deze stelling. Het volkenrechtelijk augustinisme was het middeleeuwse volkenrecht geweest. Door dat te bestuderen konden wij ons, zo was mijn redenering, een inzicht verschaffen in de beginselen van de omgang met elkaar zoals wij, christenen, die in de Middeleeuwen hadden gehuldigd. En natuurlijk ten dele nog steeds huldigden. Het was vlak na de tijd van de grote betogingen over de neutronenbom e.d., beheerst door de leuzen van het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV). Ik had ook meegelopen, maar niet lang. Dit ethische gedoe was niks voor mij. En ook niks voor de internationale betrekkingen waar het op goede diplomatie aankwam. Ik heb sindsdien voorgoed het zogenaamde engagement afgeleerd. Het engagement opent de deur "à toutes les fureurs de l'Enthousiasme et du Fanatisme, et fournit aux Ambitieux des prétextes sans nombre" (É. de Vattel). En wat probeert de heer Bush zichzelf en anderen anders aan te praten?
Mijn boodschap was dat de varianten van het fundamentalisme, zoals manicheïsme, augustinisme, enthousiasme, fanatisme, ambitie, fascisme, nazisme, engagement het (internationale) gedrag niet moeten bepalen en dat wij deze verschijnselen zo diepgaand mogelijk moeten zien te begrijpen om het altijd en overal te onderkennen. Ik vond het middeleeuwse volkenrecht een goed voorbeeld van zo'n gedragspatroon en probeerde het dus uit te leggen. (Sindsdien heb ik begrepen dat ik misschien meer een model in mijn hoofd had dan een historisch verschijnsel, maar dat doet aan de boodschap niet af.)
Sedertdien, in feite na de Val van de Muur, leek het fundamentalisme af te nemen. De Koude Oorlog was een "Prinzipienstreit" geweest, de liberale democratie had overwonnen (Fukuyama). De principestrijd lijkt echter terug te zijn (Huntington). In plaats van de Communistische Internationale, die nooit enige macht heeft gehad, hebben wij nu de Amerikaanse hegemonie met de Kerk van de Meelopers. Het argumentloze argumenteren is weer alom. En "Ihr naht Euch wider, schwankende Gestalten...".
Zo ongeveer waren mijn gedachten de laatste tijd. En ik zoek dus mijn college-aantekeningen weer op.

Volkenrechtsgeschiedenis

Vanochtend heb ik mijn "Taak en methode van de volkenrechtsgeschiedenis" op Internet geplaatst. Het dateert al van 1988 en is tot op zekere, ik weet niet welke, hoogte out of date. De tekst geeft de stand van mijn volkenrechtshistorisch denken in 1988 aan. Hij eindigt abrupt wat een gevolg is van een aantal gebeurtenissen. In de eerste plaats natuurlijk de "Val van de Muur" waardoor ineens de actualiteit ontnomen werd aan de marxistische stellingname in het publieke debat. Dit betekende niet een terugkeer naar de idealistische opvatting. Wel meer nadruk op de machtspolitieke die ik o.a. gesignaleerd had in de "Epochen der Völkerrechtsgeschichte" van Wilhelm G. Grewe. Ik was er nog net toe kunnen komen om "The Rise and Fall of the Great Powers" (1988) van Paul Kennedy te noteren. Daarna wendde ik mij tot andere onderwerpen dan de geschiedenis van het volkenrecht en de internationale betrekkingen. Ik kocht nog wel "The End of History and the Last Man" (1992) en "The Great Disruption" (1999) van Francis Fukuyama en "Diplomacy" (1995) van Henri Kissinger, dat ook een machtspolitieke grondslag heeft, en nog een paar minder bekende analyses, maar de toestand was zo onoverzichtelijk dat ik er liever mijn mond over hield.
De laatste (paar) jaren wordt het mij echter te machtig. De problematieken van globalisering, hegemonische strijd, milieu, armoede, enz. worden steeds dringender en men kan er zijn ogen niet meer voor sluiten, ook al is men gepensioneerd. Ik zal het waarschijnlijk niet meer meemaken, maar sommige problemen raken direct onze kinderen en kleinkinderen.
Zoals al uit de voorgaande blogs blijkt lees en studeer ik weer over de internationale ontwikkelingen. Het is nog steeds niet gemakkelijk een overzicht te krijgen. Gisteren wees ik op het artikel van Ignacio Ramonet dat een half jaar oud is. Vandaag zie ik dat Norman Davies ( "Europe. A History") zich in zijn boek "Europe. East and West" (2006) eveneens waagt aan een hoofdstuk "The Rise of New Global Powers" waarbij hij zijn aandacht in hoofdzaak richt op de Kaspische regio, Irak en Iran, Israel en Palestina, China en Taiwan, Rusland, Washington. Ramonet gaat - terecht - een paar stappen verder door ook al aandacht te besteden aan Afrika en Zuid-Amerika. Ik bedoel maar, zo'n overzicht begint pas nu te dagen.

Internationale betrekkingen

Vandaag vond ik:
http://www.international-relations.com/, een algemene site met veel materiaal over internationale betrekkingen;
http://mondediplo.com/2007/01/02india, over de "boundless" internationale ambities van India;
http://www.international-relations.com/CM7-2WB/RiseEastWB.htm, artikel getiteld THE RISE OF THE EAST AND THE DECLINE OF THE WEST by Reg Little;
http://www.international-relations.com/rp/RP1WB.HTM,
http://www.international-relations.com/rp/ChineseStrategicCulture2.htm, artikel "Chinese Strategic Culture" Part 1 en 2 van Dr. Rosita Dellios, Bond University, Australië;
http://mondediplo.com/, waar ik altijd veel informatie uit heb kunnen putten.
Ik was op zoek naar gegevens over de Zuid-Euraziatische regio. Het materiaal is, anders dan je zou verwachten, overstelpend en ik zal er stap voor stap in moeten doordringen. Bond University geeft momenteel een cursus met het onderwerp "Eurasia", gebaseerd op een textbook "Eurasia" van Rosita Dellios en James Ferguson. Het hele programma is te vinden op http://www.international-relations.com/wbeurasia/Eurasia2006UGWB.htm.
Een goed overzicht over de huidige brandhaarden levert Ignacio Ramonet, hoofdredacteur van "Le monde diplomatique", in: http://www.monde-diplomatique.fr/2006/09/RAMONET/13907. Het artikel is alweer een half jaar oud, maar dat merk je er niet aan. Niets is veranderd! Anders gezegd, niets is opgelost.

Dagboek

Ik kom tot de ontdekking dat mijn dagboek-op-pc momenteel 26 Mb omvat. Als ik het zou drukken op vellen A4, dubbelzijdig, dan zou ik een boek hebben van een halve meter dik. Met 20 pakken papier zou ik net uitkomen. 't Is toch wat. (En dan te bedenken dat ik pas sinds 1986 op computer boekstaaf. De cahiers waarin ik vanaf 1968 heb gekalkt vormen ook een rij van een halve meter.) Ik zal dat boek maar niet uitgeven: het bladert zo moeilijk.

Renaissance-filosofie

Voordat iemand mij, na wat ik hier, hier, hier en hier geschreven heb over een vermoedelijke breuk in de geschiedenis van de filosofie, op de vingers tikt noteer ik hier: Brian P. Copenhaver en Charles B. Schmitt, Renaissance Philosophy, Oxford New York 1992, deel 3 van A History of Western Philosophy. Ik mag dus niet klagen over gebrek aan literatuur over de filosofie van de tijd tussen Ockham en Descartes. Niet dat nu alles duidelijk is. De periode is natuurlijk ongelofelijk complex en inderdaad zijn er geen systeembouwers geweest zoals bij voorbeeld Thomas van Aquino was. Het is ook niet zo dat dit overzicht van Copenhaver en Schmitt of het eerder genoemde van De Gandillac de bedoeling heeft uiteen te zetten hoe je van je (christelijke) geloof af kunt komen. Wil je traceren hoe Europa onchristelijk werd, dan moet je je eigen weg zoeken in deze materie. Zoals ik al eerder schreef helpt het door Sjeng Tans in 1955 vertaalde boek van Louis Bouyer, "Autour d'Érasme", helemaal niet. Het begon weliswaar met : "C'est une évidence incontestée que le monde où nous vivons n'est plus chrétien" en vervolgde met de vraag "La coupure se serait donc faite à la Renaissance?", maar legde als antwoord op die vraag uit dat er ook een christelijk humanisme is geweest. Dat doet er natuurlijk niet toe, behalve als je tevreden bent met de gedachte dat de onweersprekelijke ontkerstening van de wereld niet aan de Renaissance heeft gelegen.
Zoals duidelijk mag zijn was de door Bouyer gestelde vraag voor mij, evenals voor Sjeng Tans en talloze lezers een uiterst belangrijke vraag. Wat is er toch met het christendom gebeurd? Of: welk alternatief heeft men er in Europa voor gevonden? En is dat "houdbaar", stelt het wat voor? Of is het alleen maar een surrogaat?
Wanneer wij vandaag de dag geconfronteerd worden met geloof, zoals met de Islam, reageren wij met zuiver seculiere denkbeelden: democratie, mensenrechten, rechtsstaat, enz. Uiteraard praten wij, bij voorbeeld christenen en moslims, dan langs elkaar heen. Dat is een van de grootste problemen in de mondiale discours. Sinds de godsdienstoorlogen aan het einde van de Middeleeuwen zijn de godsdiensten ondergeschikt gemaakt aan staat en politiek. Zij waren te gevaarlijk om ze het openbare leven te laten beheersen. Voor sommigen betekent dit dat men kan leven zonder godsdienst. Het is voldoende om bij voorbeeld democraat te zijn. De mensen, zeg maar culturen, die dat anders zien, zijn niet modern, zijn fundamentalistisch en zo voorts. Misschien is dat zo, maar het heeft weinig zin om langs elkaar heen te praten. De godsdienstige ervaring die iemand ooit heeft gehad - vooral die en niet die welke hij net beleeft - zou echter wel eens een heel goede gesprekshouding kunnen opleveren. Zeker als men het verlaten van zijn eigen ervaring goed heeft doordacht en begrepen. Tot zo'n doordenken en begrijpen reken ik de bestudering van de geschiedenis van de ontkerstening. Als proces is zij uitermate leerzaam. Mijns inziens gaat zij van fundamentalisme naar rationalisme en modernisme. Het proces heeft het Westen vijftien eeuwen gekost. Reken maar dat het andere windstreken ook een poos zal kosten en dat het niet een kwestie is van "democratisering".