Eurazië 6: van de atlantische fixatie af

Sinds 2007, om precies te zijn, eergisteren 10 jaar geleden, begon ik te bloggen over Eurazië. Ik kwam erop toen ik las, ik weet niet meer waar, over de Amerikaanse pivot-politiek. Als de enige overgebleven supermacht dacht het land dat het gerechtigd was tot “full spectrum dominance”, zeg maar wereldbeheersing, met Centraal Azië als pivot, oftewel focus. Je moet om te begrijpen wat de VS in Centraal Azië te zoeken hadden en hebben op de hoogte zijn van een theorie die ontwikkeld is in het begin van de 20e eeuw, al meer dan een eeuw geleden. De man die haar bedacht was een Engelse geograaf, Halford Mckinder genaamd. Zijn theorie is meer recent, namelijk in 1997 verdedigd door bv. Zbigniew Brzezinski, een politiek analyst met grote invloed op de buitenlandse politiek van de VS.
In zijn boek “Strategic Vision” van 2012 herhaalt hij zijn stelling als volgt: “Eurazië is het grootste continent van de aarde en is axiaal in de geopolitiek. Een macht die Eurazië domineert zou twee van de drie meest vooruitgeschoven en economisch productieve regio’s beheersen. ... Ongeveer 75% van de wereldbevolking leeft in Eurazië en het grootste deel van de materiële wereldrijkdom bevindt zich eveneens daar, zowel in de vorm van ondernemingen als onder de grond. ...Na de Verenigde Staten zijn de 6 volgende economieën en de 6 meest aan militaire wapens spenderende landen gesitueerd in Eurazië. Alle op een na algemeen bekende nucleaire machten en alle op een na geheime zijn gelocaliseerd in Eurazië. De twee landen met de grootste bevolking die een regionale hegemonie en globale invloed willen verwerven zijn Euraziatisch.”
De landen die die hegemonie verondersteld worden na te streven zijn Rusland, China en India. Zij lagen toen Brzezinski dit schreef, met elkaar overhoop en het was z.i. de taak van de Verenigde Staten om voor een evenwicht te zorgen. Daar komt namelijk al het goede vandaan, zoals de “American Dream”.
Nu had ik in het volkenrecht allang geconstateerd dat de VS het volkenrecht nogal eens aan hun laars lappen en macht verkozen boven recht. Het land matigde zich de bevoegdheden van de Verenigde Naties aan. Sommige vooraanstaande politici wilden zelfs af van de Verenigde Naties. Ook matigden de VS zich een protectoraatspositie over Europa aan, alsof de EU een onvolwassen figuur was. De echte volwassenheid resideerde in Washington. Zoals wij momenteel kunnen constateren.
Hoe dan ook, ik bestudeerde die VS, die blijkbaar de wereld beheersten, om te begrijpen wat er in die wereld, die ook de mijne was, gebeurde. Geleidelijk aan echter begon ik mij te oriënteren over de nieuwe supermacht China en over dat Eurazië waarover Brzezinski het had. Ik merkte dat ik de actualiteit niet mee had. Het nieuws concentreerde zich op Amerika (bankencrisis), Europa (financiële crisis), het Middenoosten (Syrië). Tot op de dag van vandaag is wat ene Trump uitkraamt actueler nieuws dan bv. de prestaties van China. Die, evenals die van Rusland, zijn alleen maar interessant als bedreigingen. De ontwikkelingen in China en Rusland staan op de vierde en vijfde pagina’s van de kranten. Kortom, de media die ik las waren atlantisch gefixeerd.
 “Natuurlijk” zijn wij meer geïnformeerd over het westen, dat is al eeuwen zo. Die geïnformeerdheid is nu echter juist de oorzaak van onze angsten. Enerzijds geloven wij dat “de rest” alles copieert van “the west”, anderzijds voelen wij ons bedreigd door de van de onze verschillende mentaliteiten en gedragspatronen van “de rest”. Zo dacht ik geleidelijk aan en ik helde over naar informatie over China, India, Rusland, ja, Eurazië als geheel. En ik kwam op een fascinerende geschiedenis, waar van ik fragmenten al wel kende. (Zie mijn blog van 23 augustus 2012.)
Mijn punt is het volgende: naarmate je meer kennis vergaart over een land, niet alleen de actuele van de kranten(koppen), maar de historische van de geschiedenis(boeken), word je milder over zijn rol in de wereldgeschiedenis. (Je wordt überhaupt milder door geschiedbeoefening, maar dat gelooft niemand meer.) Je wordt meer empathisch dan geëngageerd. Je hebt minder last van je geheven vingertje en analyseert alleen nog maar. Je wordt bescheiden in je oordeel, je weet het allemaal zo net niet. Het vergaren van kennis, waar je een aantal levens voor nodig hebt, neemt de plaats in van principes die uit de lucht, de krant, een advertentie, een brochure, vanaf de kansel, bij de borrel komen. Je “kotst” niet zo snel meer van zogenaamde wantoestanden, je maag wordt sterker. Je gaat de geschiedenis zien en lezen als een groot narratief, een roman met wat Kundera zijn “wijsheid”, “la sagesse du roman” noemde, voor zover ik het kan beoordelen, de empathie. Je gaat je - daarbij - ook eens verplaatsen in een ander om van daaruit naar jezelf te kijken. En zo voorts.
In de loop van de afgelopen vijf à zes jaren ben ik wijzer geworden. Ik kan nu met veel plezier een boek lezen als “After Tamerlane” van John Darwin,

waarin de geschiedenissen van China, Rusland, India, Europa, Centraal Azië, Iran, Turkije, Indonesië en al de andere landen van Eurazië worden verteld. En hun onderlinge verbanden die Eurazië constitueren! Ik ken de plattegrond van het continent geleidelijk steeds beter. Onder anderen geholpen door Google Earth! Ik kan zelfs zonder het grote geheel uit het oog te verliezen, afdalen in de bijzonderheden van dit of dat land, dit of dat politiek regime, deze of gene economie. Ik raak erin thuis zoals ik in mijn geboortegrond thuis was, ken, om met de titel van het recente boek van Barry Cunliffe

te spreken, de woestijnen, de steppen, de oceanen van Eurazië, bijna zoals ik de 20 vierkante kilometers van mijn geboortedorp kende.
Je krijgt door zo iets een andere oriëntering, interesseert je in mindere mate voor de heer Trump met zijn trumpetters. Er is veel meer gaande in de wereld dan zijn geborneerde cluppie denkt en wat het cluppie wel zal ervaren.
(N.B. Over de Tamerlane van het boek van Darwin het volgende. In het Nederlands wordt hij Timoer Lenk genoemd. Op Wikipedia staat een uitgebreide tekst over hem. Barry Cunliffe is een Engelse archeoloog. Zijn boek is net uit.)

(Wordt vervolgd.)