Geglobaliseerde opwinding

Een poos gelden wond ik mij regelmatig op over de alomtegenwoordigheid van Duitsers. Of je nu aan het strand van de Noordzee (van ons, nietwaar?) of bij Nice of in Kenya lag, overal ontmoette je Duitsers. Die weerzin was natuurlijk een late blurb van de Besatzung van '40-'45. Weliswaar droegen de Duitsers niet meer die grauwgroene uniformen, maar voor mijn gevoel spraken zij nog hetzelfde harde feldwebelhafte Duits.
Inmiddels kom je overal - betweterige, bedillerige - Amerikanen tegen. Een helder beeld van hun aanwezigheden gaf Eric Hobsbawm al in 2003 in "Où va l'empire américain" in "Le monde diplomatique" (met een mooi kaartje). Ik wijs er maar op om te voorkomen dat men mij beticht van subjectiviteit. Tot voor kort hoefde je binnen mijn gehoorsafstand maar de woorden "Irak", "Iran" of "Afganistan" uit te spreken om mij tot urenlange spreekbeurten te brengen. Tegenwoordig ben ik gematigder. Mijn reactie is "geglobaliseerd". Globalisering is een proces dat gelijkenis vertoont met wat er gebeurt met water in een hogedrukkookpan. Als het kookt dan kookt het, heter kan het niet worden. De globalisering is ook zo iets (natuurlijk niet echt). Als de wereld vol is is hij vol. Dan beginnen de gevechten en de anthropofagie op het vlot van de Medusa. Zover is het momenteel: de wereld is het vlot van de Medusa, het enige item de overleving geworden. (Wij zitten als haringen in een gesloten ton. Het water stijgt almaar hoger en wij komen langzamerhand tegen het deksel aan te zitten, moeten zelfs het hoofd al scheef houden, proberende te staan op de mensen onder ons of verdrinken doordat er anderen bovenop ons staan.)
Kijk, naar zulke pessimistische gedachten dwaal ik minstens een keer per week af. Zij versperren mij de weg naar wat ik wilde zeggen. Wat was dat nu weer? Dat ik in een geopolitiek denken terecht ben gekomen en daarvoor een standpunt zoek buiten de Amerikaanse invloedssfeer, buiten de Amerikaanse partij, óp de "balance of power" dus. Ik weet ook wel dat die helemaal scheef hangt, maar dat is slechts een momentele toestand. Deze balans is een gespannen situatie, een onder spanning staande, een dynamische wip die ieder ogenblik van stand kan veranderen. Terwijl wij nog kort geleden te maken dachten te hebben met de zogenaamde Pentarchie (van de VS, de USSR, Japan, China en Europa) of met het twee-blokken-systeem (van VS en USSR), hebben wij thans een nieuwe pentarchie van de VS, de EU (via de NAVO ingelijfd bij de VS), China, India, Rusland. Landen als Japan, Indonesië, Iran, Brazilië, Turkije proberen nog een rol van betekenis te spelen op het geopolitieke toneel, maar eigenlijk mag dat niet van de pentarchen. De Amerikanen, hierin gesteund door de EU, proberen met geweld een hegemonie te handhaven die alleen maar tijdelijk kan zijn. Wij moeten er al rekening mee houden dat onze kinderen en kleinkinderen te maken krijgen met andere culturele en economische hegemonieën dan de "westerse". De balans zal alleen maar fatsoenlijk kunnen functioneren - en niet een permanent hondengevecht zijn - als er wederzijdse erkenning komt. Daar zijn wij momenteel nog heel ver vanaf. Wij putten ons integendeel uit in het construeren van onze eigen superioriteit en van de inferioriteit van de andere tot de nieuwe pentarchie horende leden: Chinezen, Indiërs, Russen zijn "anders", moeten nog veel van ons leren. Tjonge jonge.
Zo'n geopolitiek standpunt - of zo'n geopolitieke meditatie - brengt de opwinding tot bedaren.
Onlangs verbaasde ik mij erover dat de Amerikanen zo'n grote rol spelen in het Midden Oosten en ik citeerde koning Abdoellah van Saoedi-Arabië die ook vindt dat zij er niet thuishoren. Ze zitten er echter al heel lang. Al Franklin D. Roosevelt vond dat zij er de lakens moesten uitdelen. Dat was na de Engelsen, bedacht ik en meteen wist ik dat er langer dan de Verenigde Staten van Noord-Amerika bestaan geopolitiek bedreven is. Enfin, het staat ook in de beginzinnen van het bovengenoemde artikel van Hobsbawm. De Nederlanders moeten er met hun Oost- en West-Indië omvattend wereldrijk ook flink aan hebben gedaan. Men treft het zelfs al aan op het einde van de 15e eeuw toen de paus en een paar Spaanse monarchen het eens werden over de verdeling van de hele wereld.
Ik weet niet of de grondleggers van de geopolitiek als wetenschap, Rudolf Kjellén en Friedrich Ratzel, zich ook al daarop beriepen of op zelfs nog oudere blijken van bestaan ervan. In ieder geval zullen de atlassen die gemaakt zijn vaak gediend hebben om de machthebbers, als een veldheer boven een slagveld of een schaker boven het schaakbord, strategische zetten mogelijk te maken. Het beoefenen ervan hoeft niet noodzakelijk hegemonisch te zijn. Het kan ook gericht zijn op de handhaving van de "balance of power" en wijze terughoudendheid inhouden. Hier moet ik nog eens op doorgaan. Misschien heeft iemand een suggestie?